Belgradın Yeniden Fethi
Belgrad'ın Yeniden Fethi (8 Ekim 1690)
Bugün Sırbistan'ın başşehri olan Belgrad, Tuna ve Sava nehirlerinin birleştiği müstesna bir yerde kurulmuştur. Bu şehir, tarih boyunca çeşitli milletlerin idaresinde kalmış, defalarca yerle bir edilmiştir. Belgrad, Osmanlı'nın Balkanlar ve Orta Avrupa'daki fütuhatı esnasında alınması düşünülen önemli merkezlerden biri kabul edilmiş; ancak fetih teşebbüslerinde muvaffakiyet sağlanamamıştı. Önce 2. Murad, arkasından da Fatih Sultan Mehmed döneminde 100 bin askerle başlatılan muhasara olumlu neticelenmemiş; hattâ padişahın askeri cesaretlendirmek için bizzat savaşa katılması ve yaralanmasına rağmen şehir düşmemişti. Bu hâdiseden sonra kaleyi Osmanlılara karşı artık savunamayacaklarını anlayan Sırplar, kalenin ve şehrin idaresini Macarlara vermişti. Kanunî Sultan Süleyman'ın padişah olması üzerine ilk sefer-i hümâyun Belgrad üzerine yapılmıştı. Neticede kale; bir kadir gecesinde 29 Mayıs 1521 tarihinde Osmanlı tarafından fethedilmişti. Bu tarihten sonra Belgrad, Osmanlı'nın Balkanlar ve Orta Avrupa'daki en önemli üslerinden birisi olmuş ve sancak merkezi hâline gelmişti. Şehir, Osmanlı kültürü ve Türk-İslâm medeniyetinin bütün özelliklerini taşımaya başlamıştı. Camiler, medreseler, köprüler, imaretler ile tam bir Türk-İslâm şehri hüviyetine bürünmüştü.
2. Viyana bozgununun akabinde başlayan yenilgiler ve toprak kayıpları, uzun zaman Osmanlı idaresinde kalan ve hattâ kuruluş döneminde fethedilmiş birçok bölge ile birlikte Belgrad ve çevresinin de düşman eline geçmesine sebep oldu. Devletin merkezinde yani Dersaadet'te iktidar mücadelesi bütün hızıyla devam etmekte ve Yeniçeri isyanları birbirini takip etmekteydi. Bu sırada Sultan 4. Mehmed tahttan indirilmiş, yerine kardeşi 2. Süleyman tahta çıkmıştı. Venedikliler Mora ve Dalmaçya'da birçok kaleyi ele geçirmişti. Alman İmparatorluk orduları da süratle Macaristan'daki Osmanlı kale ve şehirlerini almak için gayret sarf ediyordu. Budin ve çevresi de kaybedilmişti. Âsilerden Yeğen Osman Paşa, Macaristan serdarlığını almış ve bölgeye gelmişti. Ancak Alman orduları 1688 Eylül başlarında şehri tam muhasaraya aldı. Serdar Sofya'ya çekildi, 29 gün süren muhasara neticesinde kale düştü. Tahliye edilemeyen bütün ahali ve garnizon kılıçtan geçirildi. Yüzden fazla cami ya yıkıldı veya kiliseye çevrildi. Arkasından Semendire ve Ösiyek de düşman eline geçti. Bu suretle Sava Nehri'nin kuzeyindeki bütün Osmanlı toprakları kaybedilmiş oldu. Ruslar ve Lehlerle yapılan savaşlarda bazı zaferler kazanıldı ise de, Alman ilerleyişi devam etmekteydi. Bulgaristan ve Sofya tehdit altına girmişti.
25 Ekim 1689 tarihinde Köprülülerden Fazıl Mustafa Paşa'nın sadarete getirilmesi yeni bir heyecan ve ümide vesile oldu. Sadrazam 13 Temmuz'da Edirne'den sefere çıktı. Tuna ince donanması da orduya eşlik ediyordu. Birbiri arkasından Niş, Semendire ve Vidin geri alındı. İki ay içerisinde Sırbistan toprakları yeniden kazanıldı ve Belgrad önlerine gelindi. 1 Ekim'de muhasara başladı. Sefer mevsimi geçtiğinden geri dönülmesi gerektiği şeklindeki itirazları sadrazam kabul etmedi. Dokuz kat surla çevrili, 116 kulesi ile pek müstahkem bir kale olan Belgrad, cephaneliğinin isabet almasıyla bir hafta içerisinde yeniden alındı. 5 binden fazla şehit verildi ve birçok değerli komutan ve devlet adamı kaybedildi. Alman işgali iki yıl bir ay sürmüştü. Şehir yeniden imar edildi. Ancak savaşlar ve işgaller sebebiyle yurdunu yuvasını terk eden Müslüman ahaliden çok az bir kısmı geri döndü. Belgrad, Türk-İslâm şehri hüviyetini kaybetmeye başladı. Bu tarihten sonra Belgrad ve çevresinde Sırp nüfus gittikçe artmaya başladı. Yine de bölgede 1878 Belgrad Anlaşması'na kadar devam edecek 188 yıllık yeni bir devir başlamış oldu.
Dergiye Geri Dön
Araştırmacı : Kadir CEYLAN
