Bediüzzaman Said Nursi'nin Eserleri
Bediüzzaman Said Nursi'nin Eserleri
Risale-i Nur Külliyatı 1926 yılından itibaren telif edilmeye başlanmıştır. Said Nursi 1926 yılından önce de değişik eserler kaleme almıştır. Daha sonra bu eserleri yine kendisi külliyatına dahil etmiştir. Buradan hareketle Said Nursi’nin eserlerini, “1926’da başlayan Risale-i Nur’ların telifinden önceki eserleri” ve “1926’dan sonra Risale-i Nur adı altında telif ettiği eserleri” şeklinde iki dönem halinde tasnif etmek mümkündür.
1.2.1. 1926’da başlayan Risale-i Nur’ların telifinden önceki eserleri
a. İşârâtü’l-İ’câz Fî Mezâni’l-İ’caz: Birinci Dünya Savaşı’nda cephede yazılan ve sonradan külliyata dahil edilen bu eser, Fatiha ile Bakara suresinin bir kısım ayetlerinin yer aldığı bir tefsirdir. Kur’an’ın mucizeliğini ortaya koymaya çalışan bu eserde ayetler kelime kelime ele alınıp öncesi ve sonrasıyla irtibatlandırılmaktadır.
b. Bediüzzaman’ın Tarihçe-i Hayatı: Yeğeni Abdurrahman Efendi tarafından kaleme alınmıştır.
c. Sünûhat: Bediüzzaman’ın Osmanlı’nın son dönemlerinde kaleme aldığı İslam dünyasının problemleri, Doğu ile Batı’nın çeşitli tahlillerle karşılaştırılması, sosyal hayatta ahenk ve istikameti sağlayan prensiplerin incelendiği bir eserdir.
d. Münâzârat: Osmanlı İmparatorluğu’nun meşrutiyete geçişi ile zihinlerde uyanan çeşitli sorulara cevaplar verilen ve müellifin Anadolu’da gezdiği çeşitli yerlerde hürriyet ve meşrutiyet adına yaptığı konuşmalarda geçen soru ve cevapların kitaplaştırıldığı bir eserdir.
e. Hutbe-i Şamiye: 1911’de Bediüzzaman’ın İslamiyet’in o zamanki ve gelecekte yaptığı savunmayı ve milletin içinde bulunduğu sosyal problemlere temas etmektedir.
f. Divan-ı Harb-i Örfi: 31 Mart Olayı’nda tutuklandıktan sonra mahkemede yaptığı savunmayı ve milletin içinde bulunduğu sosyal problemlere temas etmektedir.
g. Mesnevi-i Nuriye: Müellifin ilk yazdığı eserlerdendir. Risale-i Nur külliyatının bir çekirdeği mahiyetindedir. Külliyatın bütününde ele alınan konuların pek çoğu bu eserde özet halinde sunulmuştur. Eser, Lem’alar, Reşhalar, Lasiyyemalar, Katre, Hubab, Habbe, Zühre, Zerre, Şemme, Onuncu Risale, Ondördüncü Reşha, Şûle ve Nokta adlı başlıklar altında çeşitli bölümlerden oluşmaktadır.
h. Muhakemat: Risale-i Nur külliyatından önce kaleme alınmış ve sonradan külliyata dahil edilmiş eserlerden biridir. Çok ağır bir üsluba sahiptir. Müslümanların geri kalış sebepleri ve bunları gidermenin çareleri, mantıklı ve sağlam düşünmenin, doğru konuşup doğru yazmanın ölçülerinin verildiği bu eser, “unsur-u hakikatin veyahut bazı mukaddemat ve mesail ile İslamiyet’e saykal vurma”, “unsur-u belagat”, “unsur-u akide ile ecvibe-i Japoniyye” adlı üç makaleden meydana gelmektedir.
i. Nokta: İman rükünlerinin ispatını konu edinmektedir.
j. Hakikat Çekirdekleri-1: Seçme vecizeler ihtiva etmektedir.
k. Hakikat Çekirdekleri-2: Risale-i Nur’un özeti mahiyetindedir.
l. Lemaat: Risale-i Nur’lardaki konuların özetleri mahiyetindedir.
m. Şuaat: Hz. Peygamber’in nübüvvet ve risaletinin ispatı konu edilmektedir.
n. Rumuz: Kur’an’ın icazını ele almaktadır.
o. Tulûat: Bu eserde müellif daha çok içtimaî mevzuları işlemektedir.
p. Katre ve Zeylü’l-Katre, Habbe ve Zeylü’l-Habbe, Şemme, Zeyl, Zehre ve Zehre’nin Zeyli: Manevi, ahlâkî, içtimaî ve ilmî pek çok konunun yanı sıra tevhid konularını da ihtiva eden bu risalelerin çoğunluğu Arapça olarak kaleme alınmış, daha sonra Türkçe olarak Risale-i Nur külliyatına müellif tarafından dahil edilmiştir.
1.2.2. 1926’dan sonra Risale-i Nur adı altında telif ettiği eserleri
a. Sözler: Risale-i Nur Külliyatı’nın temel eserlerinden birisidir. Bu eserde Allah, insanı ve kainat münasebetleri Kur’an ayetlerinin ışığı altında incelenmekte, Allah ve sıfatları, iman ve küfrün mukayeseleri, imanın insana dünya ve ahirette vereceği faydalar, ibadet, kader, yaratılış sebepleri, mucizeler, Doğu ve Batı medeniyetlerinin karşılaştırılması gibi konular ele alınmaktadır.
b. Mektûbat: Çeşitli mektupların yer aldığı bu eser, müellifin, kendisi ve değişik konular hakkında sorulan sorulara vermiş olduğu cevapları ihtiva etmektedir. Ayrıca Hz. Peygamber’in üç yüzü aşkın mucizesi, dua, oruç, tevhid ve dinde reform yapmak isteyenlere verilen çeşitli cevaplar da yer almaktadır.
c. Lem’alar: Genç-yaşlı, hasta-sıhhatli, kadın-erkek ayırımı yapmaksızın bu grupların herbirine ayrı ayrı hitap eden risalelerin toplandığı bir kitaptır. Bu eserde Allah’ın varlığının ispatı, Hz. Peygamber’in gösterdiği saadet yolu, aile ve toplumun huzur reçeteleri, hastalara, yaşlılara teselli veren açıklamalar, sosyolojik ve psikolojik çeşitli tespitler yer almaktadır.
d. Şualar: Genelinde imanî meselelerin ele alındığı yer yer çeşitli mektupların da bulunduğu bu eserde insanın yaratılış gayesi, bütün varlıkların dilleriyle tevhidin anlatımı, ahirzaman alametleriyle ilgili hadislerin tevilleri yer almaktadır.
e. Asâ-yı Mûsâ: Diğer risalelerde geçen çeşitli konularla, özellikle Meyve ve Ayetü’l-Kübra risalelerinden alınmış parçaların oluşturduğu bir eserdir. Eserde Allah’ı tanıma, ibadet, gençlere hitaplar, ölüm, ahiret inancı ve dünya hayatı arasındaki bağlar ele alınmaktadır.
f. Sikke-i Tasdik-i Gaybî: Büyük bir bölümünde Hz. Ali, Abdülkadir Geylani, İmam-ı Rabbani gibi zatların Risale-i Nur’u haber veren gaybi işaretlerin yer aldığı bir eserdir. Ayrıca Risale-i Nur’a işaret eden ayetlerin mana ve cifr hesabı ile tefsirlerinin yanında çeşitli mektuplar da yer almaktadır.
g. Barla Lâhikası: Risale-i Nur’un Barla’da telif edildiği günden Eskişehir hapsine kadar geçen süre içinde Nur talebelerinin müellife yazdıkları mektuplar ve bazı cevapları yer almaktadır.
h. Kastamonu Lâhikası: Eskişehir hapsinden Denizli hapsine kadar geçen süre içinde müellifin Isparta’daki talebeleri ile arasında geçen mektuplardan oluşmaktadır. Mektuplar genelde talebelere nasıl davranmaları gerektiğini bildiren, imanî ve içtimaî meseleleri açıklayıcı bir niteliktedir.
i. Emirdağ Lâhikası: İki bölümden oluşan eserin ilk bölümünde Denizli hapsinden tahliyeden sonra Afyon hapsine kadar geçen dönemde talebelerinin hizmetle ilgili sorduğu sorular ve cevapları ihtiva eden mektupları yer almaktadır. İkinci bölümde ise 1948’den 1953’e kadar olan süre içinde müellifin talebelerine yazdığı mektuplar ve mahkemelerde yapılan savunmalara yer verilmektedir.
j. Tarihçe-i Hayat: 1958’de müellifin talebeleri tarafından hazırlanan ve kendi tashihinden geçen bu eserde hayatının son iki senesi yer almamaktadır. Bu eserde hayatının yanı sıra diğer eserlerden alıntılar, çeşitli savunmalar ve yazdığı mektuplar bulunmaktadır.
k. İman ve Küfür Muvazeneleri: Külliyatın temel eserlerinden imanla ilgili bölümlerin derlenmesinden meydana getirilmiş bir eserdir. Bu eserde imanın insana kazandırdıkları, imanın dünyaya ait faydaları, iman ve inançsızlığın ayrıntılı olarak karşılaştırılmaları gibi meseleler incelenmektedir.(27)
Bunların yanında bizzat Bediüzzaman Said Nursi tarafından veya tensipleriyle yer yer ilaveler de yapılarak Risale-i Nur’dan derlenen eserler ise şunlardır: Sikke-i Tasdik-i Gaybî, Tarihçe-i Hayat, Asâ-yı Musa, Küçük Sözler, Haşir Risalesi, Gençlik Rehberi, Yirmi Üçüncü Söz, Otuz Üç Pencere, Nur Aleminin Bir Anahtarı, Uhuvvet Risalesi, Ramazan İktisat-Şükür Risalesi, İhlas Risaleleri, Tabiat Risalesi, Hanımlar Rehberi, Hastalar Risalesi, Zühretü’n-Nur, Ayetü’l-Kübra, Meyve Risalesi, El-Hüccetü’z-Zehra, Hakikat Nurları, İman Hakikatleri, Miftahü’l-İman, Sirâcü’n-Nûr, Tılsımlar Mecmuası, Nur Çesmesi, Zülfikar Mecmuası, Fihrist Risalesi, Müdafaat.
Sünnet-i Seniyye Risalesi, Beyanat ve Tenvirler, Hizmet Rehberi ve Lâtif Nükteler Risale-i Nur nâşirleri tarafından tanzim edilerek neşredilmiştir.
Bu eserlerden ayrı olarak mantıkla alakalı olan Kızıl İcaz ile Ta’likât da Arapça oldukları için buraya alınmamıştır.(28)
Dipnotlar:
1- Tarihçe, s. 31; Necmeddin Şahiner, Bilinmeyen Taraflarıyla Bediüzzaman Said Nursi, 43; Abdülkadir Badıllı, Bediüzzaman Said Nursî Mufassal Tarihçe-i Hayatı, I, 48-50.
2- Tarihçe, s. 33-34; Abdülkadir Badıllı, a.g.e., I, 69-70; Necmeddin Şahiner, s. 60-62; Eşref Edip, Risale-i Nur Müellifi Said Nursî, Hayatı, Eserleri, Mesleği, s. 22; Prof. Dr. Ali el-Kettânî, “Bediüzzaman Düşüncesinde Cihad”, s. 219, Uluslararası Bediüzzaman Sempozyumu-3, Yeni Asya Yayınları, İstanbul 1996.
3- Tarihçe, s. 42-44; Necmeddin Şahiner, a.g.e., s. 75-77.
4-Said Nursi’ye verilen adlar ve ünvanlar için bkz. Rohat, Unutulmuşluğun Bir Öyküsü: Said Kürdi, s. 32-35, Fırat Yayınları, İstanbul 1991.
5-Tarihçe, s. 45; Badıllı, I, 116; Cemal Kutay, Bediüzzaman Said Nursi, s. 136; Hekimoğlu İsmail, 100 Soruda Bediüzzaman Said Nursi Risale-i Nur Külliyatı ve Risale-i Nur Talebeleri, s. 13, Timaş Yayınları, İstanbul 1994.
6-Geniş bilgi için bkz. Necmeddin Şahiner, Bediüzzaman Üniversitesi, Medresetü’z-Zehra, Timaş Yayınları, İstanbul 1996; Halit Ertuğrul, Eğitimde Bediüzzaman Modeli, Yeni Asya Yayınları, İstanbul 1994; İbrahim Canan, İslam Aleminin Ana Meselelerine Bediüzzaman’dan Çözümler, Yeni Asya Yayınları, İstanbul 1994; Adem Ölmez, Sebahattin Yaşar, Kâmil Harman, M. Emin Üner, Yaşar İnceyol, Bediüzzaman ve Şark Düşünceleri, Yeni Asya Yayınları, İstanbul 1999; Adem Tatlı, “Bediüzzaman’ın Eğitim Metodu”, s. 121-123, İslüm Düşüncesinin 20. Asırda Yeniden Yapılanması ve Bediüzzaman Said Nursi Milletlerarası Sempozyum, Yeni Asya Yayınları, İstanbul 1992.
7-Divan-ı Harb-i Örfî, s. 5, 25; Şualar, s. 417; Tarihçe, s. 48; Abdülkadir Badıllı, a.g.e., I/135; Necmeddin Şahiner, a.g.e., s. 88; Eşref Edip, a.g.e., s. 33; İhsan Işık, Bediüzzaman Said Nursi ve Nurculuk, s. 11; Şerif Mardin, Bediüzzaman Said Nursi Olayı, s. 130-133, İletişim Yayınları, İstanbul 1995.
8- İsmail Kara, Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi, Metinler/Kişiler, II/313, Risale Yayınları, İstanbul 1987.
9-Divan-ı Harb-i Örfî, s. 12-13, 15; Tarihçe, s. 50; Şerif Mardin, a.g.e, s. 134-135.
10- Divan-ı Harb-i Örfî, s. 17-20; Tarihçe, s. 50; Geniş bilgi için bkz. Şerif Mardin, a.g.e., s. 138-140.
11-Tarihçe, s. 57; Şahiner, a.g.e., s. 142-143.
12- Abdurrahman Nursi, Bediüzzaman’ın Hayatı, s. 55, Piran Yayınevi, İst. 1979.
13- Bu hutbe çok büyük bir ehemmiyeti haiz olması hasebiyle o zaman Şam’da bir hafta içinde iki kez basılmış, bilahere Müellif tarafından Türkçe tercümesi neşredilmiştir. Bkz. Hutbe-yi Şamiye, Bediüzzaman Said Nursi, Kaynaklı İndeksli Lügatli Risale-i Nur Külliyatı, II/1961-1985.
14- Tarihçe, s. 81; Eşref Edip, a.g.e., s. 35-36; İhsan Kâsım Salihî, İslam Önderlerinden Bediüzzaman Said Nursi ve Eseri, trc. Aziz Hatiboğlu, Işık Yayınları, İzmir 1993.
15- Tarihçe, s. 95; Badıllı, a.g.e., I/297, 299; Şahiner, a.g.e, s. 157; Şerif Mardin, a.g.e, s. 142-143.
16-Tarihçe, s. 104; Şahiner, a.g.e., s. 185-188; İhsan Işık, a.g.e., s. 12; Bediüzzaman’ın Rusya’daki esaret yılları için bkz. Ahmet Ersöz, Bediüzzaman’ın Rusya Esareti, Nil Yayınları, İzmir 1998.
17- Şualar, s. 418; Lem’alar, s. 236; Tarihçe, s. 108-109, Eşref Edip, a.g.e., s. 42; Geniş bilgi için bkz. Sadık Albayrak, Son Devrin İslam Akademisi, s. 78, Yeni Asya Yayınları, İstanbul 1973; Hekimoğlu İsmail, a.g.e., s. 28.
18- Şahiner, a.g.e., s. 224; İhsan Işık, a.g.e., s. 12; Geniş bilgi için bkz. Tarık Ziya Tunaya, İslamcılık Cereyanı: Meşrutiyetin Siyasi Hayatı Boyunca Gelişmesi ve Bugüne Bıraktığı Meseleler, s. II/186, İstanbul 1984.
19- Sözler, s. 696; Tarihçe, s. 123-124; İhsan Kâsım Salihî a.g.e, s. 33-34.
20-Tarihçe, s. 125-131; Şahiner, a.g.e., s. 252-262; Eşref Edip, a.g.e, s. 44-47; İhsan Işık, a.g.e., s. 13; İhsan Kâsım Salihî, a.g.e., s. 35-36.
21-Tarihçe, s. 131; Şahiner, a.g.e., s. 264-265; Eşref Edip, a.g.e., s. 47, İhsan Işık, a.g.e. s. 13.
22- Tarihçe, s. 135-136; Şahiner, s. 269-279; Badıllı, a.g.e., I/523-582, II/591-592; İhsan Kâsım Salihî, a.g.e., s. 39-42.
23- Tarihçe, s. 136-149; Eşref Edip, s. 48.
24- Tarihçe, s. 191, 249-250; Şahiner, a.g.e., s. 337-355; İhsan Işık, a.g.e., s. 14.
25- Tarihçe, s. 473-569; Şahiner, a.g.e., s. 364-377.
26- Şahiner, a.g.e., s. 428-458; Badıllı, a.g.e, III/1611-1782; Bediüzzaman’ın naaşının nakli için bkz. Necmeddin Şahiner, Belgelerle Bediüzzaman’ın Kabir Olayı, Timaş, İstanbul 1996.
27-Abdülkadir Harmancı, Said Nursi’nin Risalelerinde Kelam-Felsefe Problemleri, s. 21-22, Ayışığı Kitapları, İstanbul ts.
28-Bediüzzaman Said Nursi, Kaynaklı İndeksli Lügatli Risale-i Nur Külliyatı, II/2358-2359.
