0-3 Yaş Çocuk Gelişimi

 0-3 Yaş Çocuk Gelişimi
 

İlk 2 yaş, çocuklarımızın geleceğinin temellerinin atıldığı yaşlardır. Bu yaşlarda çocuklarımıza ne kadar iyi bir gelişim sağlarsak, ileri yaşlardaki kişilikleri, becerileri ve zeka düzeyleri o kadar gelişmiş olur. Sağlam temeller üzerine bir bina inşa etmek ne kadar zor, zaman ve emek isteyen bir işse, çocuğumuzun ilk yıllları da hem zor hem de çok emek sarfedilmesi gereken bir dönemdir. Bu dönemi bilinçli olarak geçirdiğimizde, fizik ve ruh sağlığı yerinde,  mutlu çocuklarımız olacaktır.

Bu ilk seneler niçin bu kadar önemli?
Yenidoğan bebeklerimizin beyninde 100 Milyar sinir hücresi olduğu düşünülmektedir. Ancak bu hücrelerin tek başlarına var olmaları yeterli değidir. Aynı zamanda hücreler arasındaki bağlantıların da iyi olması gerekir. Biz küçük yaşlarda bebeklerimizi ne kadar olumlu yönde uyarabilirsek, bu hücreler arası bağlantılar da o denli yoğun olacak ve çocuklarımızın zeka düzeylerine olumlu katkıda bulunacaktır. Unutmamalıyız ki beyin ağırlığı ilk 3 senede doğumdaki ağırlığının 3 misline çıkmaktadır. İşte bunun için ilk yıllar boşa geçirilmemelidir. Çocuğun ilerideki zeka düzeyine en büyük etkisi olan yıllar bu yıllardır.

İlk 6 ay

Bebeğiniz ikinci ay doğru göz ile sizi takip etmeye başlar. Annesinin sesini ayırt edebilir. Ona bol bol konuşun. Bu dönemde evinizin en önemli konusu bebeğinizin size yaptığı gülümsemeler olacaktır. Bebeğinize konuşarak ve gülümseyerek karşılık verin. Farkında değilsiniz belki ama bebeğinizle konuşmaya başladınız bile. Bebeğiniz dünyayı duyu organlarıyla tanır. Bu aylarda dokunma onun için çok önemlidir. Önce parmağınızı kavramaya başlayacaktır. Daha sonra avucuyla objeleri tutmaya başlayacaktır. Ona, objeleri önce gösterin sonra dokundurtun ve kavraması için yardımcı olun. Size gittikçe daha fazla ses çıkartacaktır, siz de ona karşılık verin. Onunla konuşurken sesler çıkarabileceğiniz gibi aynı zamanda tam kelimeler de kullanın. Bebeğinizin sosyal gelişimi için temas çok önemlidir. Bu sebeple ona dokunmaktan veya onu kucağınıza almaktan korkmayın. Onu ŞIMARTMAZSINIZ. Aksine kucağınıza oturtarak, zıplatarak sosyal gelişimine katkıda bulunursunuz. Henüz tek başına oturamadığı için kucağınıza yaslanarak oturacaktır. Bu aylarda bebeğinize oyuncak seçerken canlı renkli oyuncakları seçin. Siyah, beyaz, kırmızı, mavi, tercih edeceğiniz renkler olmalı. Elinde tutabileceği oyuncaklar, bebek aynaları ve ses çıkaran oyuncaklar onu bu aylardaki favori oyuncaklarıdır. Oyuncakları ağza götürebileceğinden, boğulma riski ile karşılaşmamak için, küçük parçalı oyuncaklardan sakınmak gerekmektedir.

6-12 ay

Bebeğiniz birkaç ay içinde emeklemeye bir süre sonra da yürümeye başlayacaktır. Hareketlenmenin başladığı bu aylar aynı zamanda bebeğinizin evdeki tehlikelerle karşılaşma riskinin, yani ev kazalarının başladığı aylardır. Etrafta ona zarar verecek objeleri uzaklaştırın. Evdeki tüm deterjan, lavabo aç ve benzeri kimyasal maddeleri yüksekteki dolaplara yerleştirin. Parmaklarını sokarak delikleri keşfetmek en büyük zevklerinden biridir; onun için elektrik prizlerini koruyucular ile kapatın. Dişler çıkmaya başladığı için diş etlerini kaşıma ihtiyacı olabilir, objeleri ağzına getirmek isteyebilir; buna izin verin. Bebeğiniz hala çok küçük ve barsaklarını kontrol etmesi imkansızdır. Evdeki büyüklerinizin baskılarıyla onlara tuvalet eğitimi vermeye çalışmayın. İnsanoğlu yavrusunun bir nörolojik gelişme hızı vardır. Ondan daha hızlı gitmesini istemeyin; onu buna zorlamayın. Bu aylarda bir takım heceler söylemeye başlayabilir. Bir yaşa yaklaşınca da tek ve kısa kelimeleri söyleyebilir. Ancak her çocuğun gelişim hızı farklıdır. Bir yaşında bebeğiniz konuşmuyor diye meraklanmayın. Bunu doktorunuza danışın ancak bunun birçok çocukta normal olduğunu unutmayın. İlk aylarda olduğu gibi bu aylarda da anne ve bebeğin günlük ihtiyaçlarını karşılayan ve onla temasta olan kişi bebeğiniz için çok çok önemlidir. Bu dönemde anneler bebeklerini bırakıp uzun yolculuklara çıkmamalı ve yine bebekle yakından ilgilenen yardımcı kişiler değiştirilmemelidir. Yine bu aylarda bebeğiniz yabancılardan ve sık görmediği kişilerden korkar. Bu onun normal nörolojik gelişiminin bir parçasıdır. Çok ender gördüğü akrabaların kucağına gitmek istemezse onu bunun için zorlamayın. Bu aylarda ona alacağınız oyuncakları seçerken dikkat edeceğiniz noktalar: Asılı ve müzikli oyuncaklar çok ilgisini çekecektir. Açılıp kapanan ve ses çıkaran ve bebek aynası olan oyuncaklar önünde bir süre vakit geçirecektir. Kumaş ve plastik kitapları beraber okuyabilir ve ilerleyen aylarda sayfaları ona çevirtebilirsiniz. Yürümesine destek olacak oyuncaklar da onun hareketlenmesini arttıracaktır. Bu dönemde yürüteç kullanılmamalıdır. Hem ev içi kaza riskini arttırır hem de ayak kaslarının gelişimini yavaşlatır.

1 - 2 yaş

Yürüme çabaları artmış hatta düzgün yürümeler başlamıştır. Yine bu dönemde kendi kendine yemek yemek de isteyecektir. Ona izin verin ve yemeğin bir kısmını etrafa dökmesine göz yumun. Dokunarak öğrenmeye devam eder. Ona bu aylarda değişik şekil, renk ve dokuda oyuncaklar alın. Basit ritmik şarkılar hoşuna gider; beraber şarkılar söyleyin. Erişkinlerle ilişki hoşuna gider ve onları taklit eder. Bebeğinizin sizi taklit edeceğini unutmayın ve ona öğretmek istemediğiniz şeyleri önünde yapmayın. Bu dönemlerde istekler başlar ve bağımsız hareket etmeye çalışırlar. Onların bu bağımsızlıklarına saygı gösterin. Belirli sınırlar içinde müdahale etmeyin. Ancak limitleri aşacak olursa hareketlerini kısıtlayın. Tek başına oynayabilir ama diğer yaşıtlarıyla oynamak istemeyebilir. Hele oyuncaklarını paylaşmayı hiç istemez. Onu zorlamayın. İstediklerini sinirlenmeler ve bağırmalarla yaptırmaya çalışacaktır. Onu anlayışla karşılayın, çünkü kendisini bu şekilde ifade etmektedir. Ancak her zaman her istediğini de yapmak durumunda değilsiniz.

İlk 2 yaş çocuğunuz hayatında en önemli evredir diyebiliriz. Bu dönemde hayatının bir daha hiçbir döneminde olmayacak kadar hızlı bir nörolojik gelişim gösterecek, yine bu dönemde hem yürümeyi hem de konuşmayı öğrenecektir. İşte onun için bu dönemlerde bebeğinizi ne kadar doğru yönlendirirseniz o kadar aktif, zekasını iyi kullanan ve mutlu çocuklara sahip olursunuz.

Prof. Dr. Mehmet Vural
İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
0-3 Yaş Anne Bebek Konferansı / 2006